اجزای موسیقی رپ
چكيده
موسيقي رپ يكي از انواع موسيقي است كه طي دهة اخير از ترجيحات موسيقيايي جوانان شده است. سايتهاي اينترنتي مختلف و گفتوگو با طرفداران موسيقي رپ نشان ميدهد كه اين نوع موسيقي ترانهسرايان، آهنگسازان، و حتي گزارشگران و وب سايتهاي خاص خودش را دارد. البته مطالعات كمي دربارة اين نوع موسيقي در ايران انجام شده است. بيشتر مطالعات مربوط به رپ در خارج از ايران تمايل جوانان به اين سبك را بر اساس تبيين علّي بررسي كرده و نشان دادهاند كه بين آن و برخي انحرافات اجتماعي رابطة علّي وجود دارد. اين مقاله به پنداشت طرفداران موسيقي رپ از اين نوع موسيقي و آثار آن رد جامعه میپردازند. پس از مرور چهارچوبهاي نظري و همچنين يافتههاي تحقيقات مخالف و مدافع رپ، با استفاده از رويكرد پديدارشناختي و تكنيك مصاحبه، اين مقاله سعي خواهد كرد تا به پرسشهاي اساسي خود پاسخ دهد. نتايج حاكي از آن است كه طرفداران موسيقي رپ آن را بهعنوان يك رسانه براي بيان مسائل و آلامشان ميدانند و معتقدند كه حتي استفاده از كلمات ركيك در اين سبك از موسيقي به دليل فشاري است كه خوانندگان رپ در زندگي متحمل شدهاند. همچنين گوشدادن به موسيقي رپ موجب تشويق و تقويت پذيرش موضع سياسي، اجتماعي، و انتقادي ميشود.
مقدمه
امروزه موسيقي، به شيوههـاي متفـاوت، بخشـي از اوقـات روزانـة هـر فـرد را بـه خـود اختصاص ميدهد. هر عضوي از جامعة امـروزي حتـي اگـر شـنوندة ثابـت سـبكهـاي موسيقيايي خاصي نباشد، از طريق رسـانه هـايي نظيـر تلويزيـون، راديـو، سـينما، و حتـي بازي هاي ويدئويي، خود را در معرض استفاده از موسيقي قرار ميدهد. گسترش برخي از فنّاوريهاي ارتباطي نظير تلفن همراه بر وسعت اين امر افزوده است. از اينرو به بيان برخي از محققان، در زندگي امروزي مواجهه با موسيقي امري اجتنابناپذير محسـوب مـي شـود (۲۰۰۵, Minichiello and Hays ) و كمتر عرصهاي از زندگي جمعي در جوامع معاصر ديده ميشود كه موسيقي در آن حضور نداشته باشد ( كوثري، ۱۳۸۷) . ۱ : تحقيقات متفاوت حاكي از آن است كه موسيقي بخش قابل توجهي از اوقات روزانة نوجوانان و جوانان را به خـود اختصاص ميدهد ( عليخواه، ۱۳۸۵؛ بنكدار، ۱۳۹۰ ). با توجه بـه چنـين وضـعيتي، بررسـي موسيقي از زمان خلق يك اثر موسيقيايي تا مرحلـة مصـرف و پـس از آن، يعنـي تـأثيرات (impacts ) ناشي از مصرف، براي رشتههاي متفاوت علمي اهميت يافته است. با اينكه در سالهاي اخير، موسيقي رپ در فضاي توليد و مصرف موسـيقي كشـورمان گسترش زيادي داشته است، ولي آنچنان كـه بايـد در زمينـة آن مطالعـات كـافي صـورت نگرفته است. به عبارت ديگر، اساساً بيش از يك دهه است كه جامعـهشناسـان و محققـان مطالعات فرهنگي كشور به مطالعة موسيقي بهويژه موسيقي پاپ ( مردمپسـند) اقبـال نشـان كـوثري، ۱۳۸۷؛ قاسـمي و صـميم، ۱۳۸۵؛ صـميم و قاسـمي، ۱۳۸۸؛ فاضـلي، دادهاند ( ← ۱۳۸۴؛ بنكدار،۱۳۹۰؛ شكوري و غلامزاده، ۱۳۸۹؛ ودادهير و ديگران، ۱۳۹۰ ،(ولـي بـهجـز تعداد معدودي ) ديگران،بيلان و ۱۳۸۸ (به سبكهـاي موسـيقيايي نظيـر رپ و آثـار آن در جامعه توجه شايستهاي نشده است. اين موارد اندك هم عمدتاً از زواية ديد آسيبشناسـانه مهرعلـي، ۱۳۷۶(. بوده و اين موسيقي را در زمرة موسيقي هاي نابهنجار تلقي كردهانـد ( ← برخي از محققان (ایمان و دیگران ، ۱۳۸۹ )نيز هرچند به معاني ذهني و پنداشتهـا توجـه كردهاند، ولي اين امر به شنوندگان موسيقي پاپ محدود بوده است. اين در حالي است كـه مرور تحقيقات ساير كشورهاي دنيا حكايت از آن دارد كه بررسي موسيقي رپ بـه سـبب ويژگي هاي متمايزش از ساير سبكهـاي موسـيقي و نيـز آثـاري كـه در نگـرش و رفتـار شـنوندگان خـود دارد، جايگـاه قابـل تـوجهي در تحقيقـات اجتمـاعي، روانشـناختي، و مطالعات فرهنگي يافته است.
رويكردهاي نظري به رپ
بررسي پژوهش هاي انجاميافته حكايت از آن دارد كه درخصوص ايـن سـبك از موسـيقي معمولاً دو نگاه كلي به موازات هم پيش رفتهاند: در نگاه اول : رپ «صداي» اجتماع بهحاشيهرانده شده اسـت. موسـيقي رپ ابـزاري است كه اين نوع اجتماعات
ميتواننـد بـا آن «جـاي خـود را در جهـان محكـم كننـد » .(Mitchell, 2006 cited Caldwell, 2008) در نگاه دوم : بهشدت از سبك خاصي از موسيقي رپ انتقاد ميشود و عقيده بـر آن است كه اين سبك در جامعه تأثيراتي منفي دارد. كالدول ( Caldwell ) معتقد است كه به طور كلي، واكنشهاي مثبـت بـه موسـيقي رپ بـا سـبك خاصـي از رپ بـه نـام «رپ سياسي (rap political ) همراه است، درحالي كه واكنشهاي منفـي بـيشتـر بـا سـبك گانگستري رپ ( rap gangsta ) ارتباط دارد ( ۱۲: ۲۰۰۸ Caldwell (.
نوشتن شعر رپ
فرهنگ هیپ هاپ :
موسیقی رپ یکی از زیرسبک‌های موسیقی است که به‌طور موازی با فرهنگ هیپ‌هاپ رشد کرده‌است. این نوع موسیقی، از دو بخش اصلی تشکیل شده‌است: رپ (MC) و DJ (میکس‌صدا و اسکرچ). این موارد به همراه رقص برک و گرافیتی (یا دیوارنگاری) چهار بخش خرده‌فرهنگ هیپ هاپ، یک نهضت فرهنگی که توسط جوانان شهری به خصوص توسط سیاهان آمریکا ایجاد شد را تشکیل می‌دهد.در شهر نیویورک، در اوایل دهه ۱۹۷۰. در سال ۲۰۰۶، موسیقی رپ پس از موسیقی کلاسیک دومین موسیقی محبوب در ایالات متحده آمریکا بود.
موسیقی هیپ هاپ، عموماً از یک یا چند خواننده رپ که داستان‌های شبه خود زندگی‌نامه تعریف می‌کنند تشکیل شده است، این داستان‌ها اغلب مربوط به یک همتای خیالی، و به صورت اشعار بسیار ریتمیک پر از تکنیک‌هایی همچون همگونی مصوت‌ها، تجانس آوایی، و قافیه است. خواننده رپ با یک قطعه‌سازی که اغلب از آن تحت عنوان «بیت» یاد می‌شود همراهی می‌شود، این ساز توسط یک دی جی نواخته شده، و توسط یک تهیه‌کننده، یا یک یا چند نوازنده خلق شده‌است. اغلب بیت با استفاده از یک ترکیب از وقفه کوبه‌ای از یک آواز دیگر، که معمولاً یک ترانه فانک یا موسیقی سول است ساخته می‌شود. علاوه بر طبل دیگر صداها نیز اغلب به صورت ترکیبی، الکترونیکی، یا اجرایی هستند. گاهی اوقات یک بخش می‌تواند سازی، نشانه مهارت دی جی یا سازنده باشد.
هیپ هاپ در محلهٔ برانکس، واقع در شهر نیویورک، زمانی که DJ بریک ضربه‌ای را از آوازهای فانک و دیسکو جدا کردند، شکل گرفت. نقش اولیه رئیس تشریفات معرفی DJ و موسیقی و تشجیع حضار بود. رؤسای تشریفات با صحبت کردن در بین آوازها، به رقص شور و هیجان می‌دادند، با حضار احوالپرسی می‌کردند یا برای آنان لطیفه و حکایت تعریف می‌کردند. سرانجام این رویه شکل بندی بهتری گرفت و «رپ» نام گرفت. تا سال ۱۹۷۹ هیپ هاپ از نظر تجاری تبدیل به یک نوع موسیقی محبوب شد و شروع به وارد شدن به جریان غالب در آمریکا کرد. در دهه ۱۹۹۰، یک نوع از هیپ هاپ به نام رپ گنگستا تبدیل به بخش عمده موسیقی آمریکا شد، و جنجال بسیاری بر سر ترانه‌هایی که گفته می‌شد به تبلیغ خشونت، بی بند و باری، استفاده از مواد مخدر و زن ستیزی می‌پردازد شکل گرفت. با این وجود تا آغاز دهه ۲۰۰۰، موسیقی هیپ هاپ در صدر فهرست موسیقی‌های محبوب قرار گرفت و به سبک‌های مختلف در گوشه و کنار جهان نواخته می‌شد.
سبک های اصلی رپ :
دلنوشته : اسمش به خودشه شاعر چیزهای که ته دلشه مینویسه
اعتراضی | سیاسی : از یک اوضاع اعتراض میکنه
گنگ : گنگستربازی درمیارن | درباره درگیری و دعوا با پلیس و اینجور چیزا
لاو / دیس لاو : موزیک عاشقانه که میتونه دوجنبه داشته باشه (عرفانی عشقوعاشقی) دیس کردن یک رابطه و عشق قبلی البته من مخالف این سبکم چون انرژی زیباتر از عشق نیست
پارتی تایم : درمورد مهمونی ها میخونن
دیس / دیس بک : توهین و مسخره کردن یک شخص | جواب دادن شخص اول
فلو در رپ
جهت درک بهتر مفهوم «فلو»، در این بخش مثال‌هایی از آثار رپ فارسی انتخاب گردیده است. قابل ذکر است که ذکر یا عدم‌ذکر نام‌ها، دلیلی بر تایید یا عدم تایید افراد نخواهد بود.
پیش از پرداختن به مفهوم فلو، لازم است دو عنصر پایه و بااهمّیت ساختمان فلو (ریتم و رایم) را به اختصار مورد بررسی قرار بدهیم. (بررسی اجمالی در نوشتار «شین مثل شونده» انجام گرفته است.)
ریتم: به نقل از کتاب تحلیل ردیف موسیقی ایران، «ریتم عبارت از گردش و دور زمان‌ها و کشش‌های نت‌ها یا نغمه‌های موسیقی است که باهم متناسب بوده و با نظم و ترتیب معین از نظر کمیت و کیفیت، جریان می‌یابند». به بیان ساده‌تر، در موسیقی به تکرار مستمر یک فرآیند پایدار در زمان مشخص «ریتم» گفته می‌شود. برای درک بهتر، یک آهنگ را به دلخواه انتخاب کنید و با دقّت به بیت (beat – instrumental) آن گوش فرا بدهید. اگر با دقّت به آن توجّه کنید، عموماً صداهایی (در بحث ما مولفه مدنظر، صداهای ضربه مانندی است که درواقع ضربآهنگ بیت را تشکیل می‌دهد) در بیت به صورت پیوسته و قابل لمس تکرار می‌شود که درواقع ریتم یا همان روح حرکت آن موسیقی را تشکیل می‌دهد. عموماً روح ریتم در بیت آهنگ رپ را ضربآهنگ بیت و روح ریتم در اجرای خواننده را تاکیدهای گفتاری او سامان می‌بخشد. آنچنان که می‌دانیم، هر کلمه می‌تواند شامل یک تا چند سیلاب باشد. به آن سیلابی که در گفتار بر آن تاکید می‌شود، سیلاب تاکیدی و خود آن لغت را لغت تاکیدی می‌نامیم. معمولا تاکیدی بودن سیلاب‌ها با نوع بیان، لهجه و نحوه گفتار فرد ارتباط دارد و می‌تواند برای هر شخص متفاوت باشد. در نهایت، این سیلاب‌های تاکیدی است که سبب ایجاد و حفظ ریتم اجرای خواننده می‌شود.
دلیوری در رپ
دلیوری، در لغت به معنای نحوه بیان و شیوه سخنرانی است. در موسیقی رپ نیز به معنی نحوه بیان ابیات (خط‌ها)، جمله‌ها و واژه‌ها است. واژه‌ها و جمله‌ها را می‌توان به روش‌های مختلفی بیان کرد. برای مثال جمله «دنیای زیبایی است» را می‌توانید به شیوه‌های مختلفی بیان کنید. می‌توانید آن را با لحنی خشک و یا طعنه آمیز بیان کنید، آن را فریاد بزنید و با به آرامی بیان کنید. می‌توانید با لهجه های مختلف آن را بیان کنید و دیگر شیوه‌های مختلف که می‌شناسید امّا بیانی که با معنای جمله ارتباط بیشتری داشته باشد، جذاب‌تر و مناسب‌تر خواهد بود. نحوه بیان یک رپر نیز به همین صورت است و هر شخص می‌تواند دلیوری خاص خود را داشته باشد. عوامل مختلفی بر خروجی دلیوری شخص تاثیر می‌گذارد. جنس صدا، گام صدا، لهجه، حس غالب، ملودی و لحن گفتار از اساسی‌ترین عوامل تاثیرگذار بر دلیوری است. آنچنان که می‌دانیم، لیریکس مجموعه‌ای از واژه‌ها و جمله‌های گوناگون است که طبق اصولی خاص سازماندهی شده است. در حین اجرای لیریکس برخی لغات بنابر دلایلی با قدرت بیشتری تاکید و کوبیده می‌شود و طبیعتاً توجه شنونده به این لغات بیشتر جلب خواهد شد لذا تاثیر دلیوری در میان این لغات که عموماً رایم‌های پایانی و واژه‌های تاکیدی را شامل می‌شود، بیش از پیش قابل اهمّیت و ملموس است.
وظیفه و کار اصلی دلیوری، انتقال حس است. انتقال احساس (خشم، نفرت، شادی، عشق، طنز، غم، ادعا، طعنه و…) نهفته در ورای مفهوم واژه‌ها و جمله‌ها، باید متناسب با فضای بیت و محتوای آهنگ باشد. هر چه نحوه بیان لیریکس با معنای آن تناسب بیشتری داشته باشد، مسلماً انتقال حس بهتر صورت می‌پذیرد. در مجموع، دلیوری نحوه بیان رپر را شامل می‌شود که تاثیر بسزایی بر جذب شنونده به اثر تولیدی دارد. در پایان برای درک بهتر، مثال‌هایی در باب انواع دلیوری از میان خواننده‌های معروف جهان ذکر خواهد شد.
مفهوم فلو (Flow)
حال آن‌که با دو عنصر «ریتم و رایم» آشنا شدیم، به بسط موضوع اصلی یعنی فلو می‌پردازیم. برای درک صحیح از نحوه کار فلو، دو موج موازی را در نظر بگیرید که در امتداد یکدیگر در حرکت‌اند. موج اوّل، شامل «چیدمانِ رایم‌هایِ درونِ لیریکس» و موج دوّم، شامل «سیلاب‌ها و رایم‌هایِ تاکیدیِ هماهنگ با ضربآهنگِ بیت» است. ترکیب نوسانات این دو موج باهم سبب ایجاد الگویی موسیقیایی می‌شود که در نهایت با ضربآهنگ بیت آمیزش موسیقیایی پیدا کرده و فلو را تشکیل می‌دهد. در نتیجه، هر چه میان آن‌ها هماهنگی وزنی و مکانی بیشتری برقرار باشد، فلوی ایجاد شده شناورتر خواهد بود. شکل «الف» دو خط ابتدایی آهنگ « فانوس» از رضا پیشرو* را از همین جهت بررسی کرده است. قابل ذکر است که فلو دارای انواع مختلفی است، می‌تواند به صورت آهسته یا سریع، پیوسته و یا پر مکث اجرا شود. نحوه نوشتن لیریکس یا به تعبیر بهتر، نحوه طراحی و چیدمان رایم‌های موجود در لیریکس، تاثیر فراوانی در فلوی خروجی دارد.
همچنین برای درک بهتر این موضوع، می‌توان بیت آهنگ را به دریایی مواج تشیبه و اجرای خواننده را به کشتی شناور بر آن تشبیه کرد. منطقاً این کشتی باید به‌گونه طراحی و هدایت شود که بر روی آب شناور بماند. در نهایت هماهنگی میان حرکت کشتی و امواج دریا، سبب شناور ماندن کشتی می‌شود که درواقع همان فلوی مورد بحث است.
فلو را می‌توان، الگویی موسیقیایی متشکل از نوسانات چیدمانِ رایم‌های موجود در لیریکس و سیلاب‌های تاکیدیِ سوار بر ضربآهنگ بیت، تعریف کرد. از آنجایی که غالب رپرهای ایرانی، برای نوشتن لیریکس خودصرفاً با رایم‌های پایانی و چندسیلابی کار می‌کنند، فلوهای ایجاد شده معمولاً ساده و ابتدایی است. پیش از این، مثالی از کشتی و دریای مواج آوردیم، قابل ذکر است که محتوای آهنگ رپ درواقع مسافران آن کشتی شناور بر روی آب هستند. به مقصد رساندن مسافران تنها با هدایت و کنترل صحیح کشتی در جهت مناسب امکان‌پذیر است، درنتیجه اگر شما به عنوان رپر در تلاش برای به اشتراک گذاشتن و انتقال محتوای کار خود با دیگران هستید این عنصر اساسی رپ کردن را جدی بگیرید. یکی از عناصر موثر بر فلو، دلیوری است که پیش‌تر راجع به آن صحبت کردیم. دلیوری یا همان نحوه بیان ابیات درواقع روح موسیقیایی فلو است پس تسلط بر نحوه بیان و اجرا نیز، نیاز اساسی یک موسیقی خوب و حرفه‌ای است. نکته قابل اهمّیت و توجه این است که ترکیب این عناصر با یکدیگر، سبب زیبایی خروجی نهایی می‌شود. نکته دیگر این‌که لغات به تنهایی هیچ معنا و مفهومی ندارند و این ما هستیم که به آن‌ها معنا و مفهوم می‌دهیم. درگیر کردن ذهن با اسامی مختلف و معنای آن‌ها، چندان مناسب و مفید نخواهد بود، هرچند پرداختن به این مفاهیم و بررسی آن‌ها از لحاظ تئوری مفید است امّا بدون تجربه شنیداری، درک این مباحث امکان‌پذیر نخواهد بود. بنابراین پیشنهاد می‌شود علاقمندان موسیقی رپ به تجربه موسیقیایی و شنیدن آثار درجه اوّل توجه بیشتری داشته باشند. در آینده سعی خواهیم کرد در جهت تکمیل مباحث فنی موسیقی رپ، تکنیک و انواع آن را مورد بررسی قرار بدهیم. سخن آخر این‌که، اگرچه در این نوشتار سعی بر آن بوده است که به بهترین شیوه ممکن مفاهیم مورد بحث، بررسی و تشریح شوند ولیکن اگر کاستی و کژفهمی ای بر مطالب وارد است امید ما بر کوشش اهالی مسلط به فن، در جهت اصلاح و تببین مفاهیم مورد بحث است
رایم
سیلاب‌های هم وزن و تکرار شونده‌ای که طبق قواعد خاصی طراحی و در بدنه لیریکس پیاده سازی می‌شود. رایم‌ها را از دو منظر «وزن و چیدمان» می‌توان بررسی کرد..
وزن رایم
رایم‌ها به لحاظ وزنی به سه دسته (تک، جفت و چند سیلابی) تقسیم می‌شود. در ادامه مثال‌هایی از انواع وزنی رایم‌ها را می‌توانید مشاهده کنید.
تک سیلابی: رویایی پر از ترس / وابسته به لحظه‌های دم (ترس tars)) – دم (Dam))
جفت سیلابی: هیچ‌کدوممونم نیستیم بیکار – در حال ساخت و ساز ایران (بیکار (Bi+Kur) – ایران (E-run))
چند سیلابی: اینجا ایران ی گربه هفت هزار ساله – که زنده است تا وقتی که نفت خام داره
هفت هزار ساله (Haft-He-zur-Su-le) – نفت خام داره (Naf-te-khum-du-re)
اینترو
اکثر قطعات موسیقی در ابتدای خود قسمتی دارند که در آن گوش شنونده با فضای آهنگ آشنا می شود. این معرّفی و شروع می تواند تکنوازی، «ریف» اصلی آهنگ، دکلمه ی خواننده و… بنا به سلیقه ی خالق اثر باشد.
پیشنهاد شگفت آور موویک، محصول آموزشی “چگونه می توان مثل حرفه ای ها رپ کرد” است.
